Geotermalna energija mogla bi da pomogne centralnoj i istočnoj Evropi da smanji upotrebu uglja i gasa, ali je potrebno brže usvajanje i podrška vlada u pomoći oko ispunjavanja ciljeva za korišćenje obnovljivih izvora  energije.

Zemlje poput Mađarske, Slovačke, Austrije, Rumunije i Hrvatske su iznad Panonskog basena, koji ima ogroman potencijal za geotermalnu energiju – više od 10 °C po kilometru je ovaj prostor topliji od evropskog proseka, što ih čini glavnim mestom za geotermalni razvoj.

Štaviše, veći deo infrastrukture potrebne za geotermalno grejanje već postoji, zahvaljujući sistemima daljinskog grejanja nasleđenih iz sovjetskih vremena.

Martin Hojsik, zeleni član Evropskog parlamenta iz Slovačke kaže da geotermalna energija ima ogroman potencijal u regionu, ne samo u svrhu zamene uglja, već i kao primarni izvor energije, posebno za grejanje i hlađenje.

„Možemo to unovčiti i na taj način doći do zelenih tehnologija, umesto da ulažemo u gas. Ali, postoji rizik i postoji ogroman pritisak od strane gasnog lobija u centralnoj i istočnoj Evropi, da je gas premošćujuća tehnologija “, rekao je Hojsik.

Sagorevanjem u elektrani, gas emituje oko polovine količine ugljen-dioksida koji se izbaci prilikom sagorevanja uglja. Iz tog razloga se često navodi kao prelazno gorivo za zemlje centralne i istočne Evrope, koje su zavisne od uglja.

Ali, prema zagovornicima, geotermalna energija može ubrzati postupno ukidanje uglja i skratiti posrednički korak prirodnog gasa.

„Ako nameravamo da ispunimo klimatske ciljeve, moramo što pre početi da radimo na većem broju geotermalnih projekata, kako bismo smanjili vreme potrebno za prelazak sa prirodnog gasa“, rekao je Igor Kocis, suosnivač i izvršni direktor kompanije GA Drilling, geotermalne kompanije sa sedištem u Slovačkoj.

Geotermalna energija u centralnoj i istočnoj Evropi

Geotermalna energija velikih razmera dugo je bila ograničena na vulkanska područja, gde se toplota lako može iskoristiti i pretvoriti u električnu energiju. Ali, otkrića u tehnikama dubokog bušenja sada otvaraju nove opcije u tehnologiji, nudeći mogućnost „geotermalne energije bilo gde“.

Loša strana je što je duboka geotermalna energija suštinski rizičnija od ostalih tehnologija za dobijanje obnovljive energije, poput solarne energije i energije i vetra. U Francuskoj je geotermalna kompanija prihvatila odgovornost nakon niza zemljotresa koji su pogodili region Strazbura prošlog decembra, uključujući i jedan jačine 3,5 stepena. Sledećeg dana vlasti su najavile da će trajno zatvoriti fabriku – projekat vredan 90 miliona evra.

Relativno lak pristup prirodnim izvorima toplote u Panonskom basenu, međutim, znači da region ima idealnu lokaciju za duboku geotermalnu energiju.

Prema Kocisu, brzina kojom geotermalna energija može zameniti fosilna goriva u regionu zavisi od toga koliko brzo se tehnologija može testirati i primeniti. Da bi se to izvelo, on poziva na povećanje broja pilot projekata u narednim godinama, tako da se od 2030. godine mogu graditi velika komercijalna postrojenja.

Datumi postupnog ukidanja uglja razlikuju se među zemljama centralne i istočne Evrope, pri čemu je Austrija izabrala 2020. godinu, Slovačka je ciljala na 2023. a Mađarska 2030. Zemlje poput Češke i Poljske još nemaju datum ukidanja.

U Mađarskoj, koja ima najveći potencijal za geotermalnu energiju u centralnoj i istočnoj Evropi, veći deo daljinskog grejanja se trenutno napaja fosilnim gasom, a geotermalna energija obezbeđuje samo 4%.

Prema mađarskoj vladi, trenutno u zemlji postoje 23 geotermalna postrojenja instalisane snage 223,36MW. To obuhvata gradsko grejanje termalnom vodom, daljinsko grejanje i elektranu sa binarnim ciklusom.

Prema IEA, Mađarska ima veliku količinu podataka od bušenja i dugogodišnje iskustvo sa geotermalnom energijom. Zemlja, takođe, ima veliku infrastrukturu za daljinsko grejanje sa 220 mreža i 648.500 stanova koje snabdeva. Potencijalni problemi predstavljaju neefikasni sistemi, nelojalna konkurencija sa subvencionisanim gasom i regulatorne nedostatke na nacionalnom, regionalnom ili lokalnom nivou.

I Hrvatska i Austrija, takođe, imaju veliki potencijal za razvoj geotermalne energije, posebno na mađarskoj granici. Hrvatska je izdala četiri dozvole za istraživanje u leto 2020. godine, dok Austrija koristi geotermalnu energiju od kasnih 1970-ih i sada ima kapacitet od 95,1 MW električne energije i oko 1.000 MW toplotnih pumpi.

U Slovačkoj trenutno postoje četiri geotermalna projekta za snabdevanje sistema daljinskog grejanja. Ali, oni tek treba da proizvode električnu energiju, uprkos postojanju tri duboke bušotine i dozvolama za postrojenje u blizini najvećeg grada na istoku Slovačke, Košica.

„Košice su tužan primer kako se region odnosi prema geotermalnoj energiji kao potencijalnom izvoru energije“, rekao je Hojsik ističući da se taj potencijal sada ne koristi, što znači da grad umesto toga koristi ugalj, koji se često uvozi iz Rusije.

Postrojenje je izgrađeno krajem 90-ih godina prošlog veka i ima energetski potencijal od 20 MW. Međutim, potrebna su velika ulaganja za izgradnju cevovoda od 16 kilometara, koji bi povezao Košice, koje imaju 260.000 stanovnika, sa sistemom daljinskog grejanja.

Slovačka vlada je izrazila snažno interesovanje da pomogne tamošnjem geotermalnom potencijalu, a cilj projekta je da iskoristi geotermalnu toplotu.

Jedan od problema je što je slovačka električna mreža zatvorena 2013. godine, što je zabranilo ulazak novih izvora energije. Uz to, feed-in tarifa za geotermalnu energiju toliko je opala da više nije pogodna za investitore.

Poput Mađarske, i Slovačka se suočava sa problemima vezanim za finansiranje. Geotermalne elektrane ne mogu pristupiti fondovima EU zahvaljujući problemima na slovačkoj strani.

Slovačka bi mogla da pomogne razvoju geotermalne energije tako što će manje strogo kategorizovati geotermalne bušotine u svojim procenama uticaja na životnu sredinu i učiniti bespovratna sredstva EU dostupnijima, smatra Mihael Mašek (Michal Mašek), menadžer projekta u PW Energy Company koji na evropskom nivou poziva na fokusiranje na prepoznavanje regiona sa dobrim geotermalnim potencijalom i direktnu i indirektnu podršku kompanijama koje su voljne da koriste geotermalnu energiju.

Izvor: Euractiv.com